Sinekler de manyetik alanları algılayabiliyor…

Birden çok göçmen tür, yolculukları esnasında doğru yolda durmak için Dünya’nın manyetik alanını kullanır. Sadece göçmen olmayan bir hayvan olan Drosophila meyve sineği üstünde meydana getirilen bir araştırma, benzer yeteneğin çeşitli beklenmedik canlılarda da var bulunduğunu gösteriyor. Hatta, kim bilir, insanoğlu olarak bu kabiliyete haiz olmadığımız için ender ve acayip olanlar hepimiz olabiliriz.

Hayatta kalma arayışında, dünya hakkında bilgilere, bilhassa de rakiplerinizin haiz olmadığı bilgilere erişim oldukça değerlidir. Bundan dolayı, hayvanların çevrelerindeki gezegeni gözlemlemek için şaşırtıcı bir takım metot geliştirmeleri şaşırtıcı değil. Manyetik alanlar da bu yöntemlerden biridir, sadece insanlığın kuvvetli elektromıknatısları icadından evvel bu tarz şeyleri ayrım etme kabiliyeti çoğu zaman fazlaca zayıftı. Manyetik alanları saptamak için ihtiyaç duyulan çaba, ziya ya da ses için gerekenden fazlaca daha fazlaydı.

Netice itibariyle, biyologlar, yalnızca Dünya üstündeki yerlerini hakikaten bilmesi ihtiyaç duyulan hayvanların, mesele göçmen güvercinler ya da kaplumbağaların, manyetorepsiyondan yararlandığını düşünüyorlardı. Sadece Nature’daki bir yazı bunu sorguluyor.

Drosophila’nın manyetik alanı idrak etme kabiliyetine haiz olma olasılığı, 2015 senesinde sinekler tarafınca imal edilen ve kendisini manyetik alanlarla hizalanacak biçimde yönlendiren bir MagR proteininin tanımlanmasıyla ortaya çıktı.

Yeni gösterilen yazı, sinek hücrelerinin manyetik alanları tespit edebildiği iki metodu göstererek bir adım ileri gidiyor. Daha evvelki emek verme, kriptokromlar olarak herkesçe malum olan fotoreseptör proteinlerini, Drosophila tarafınca alanları saptamak için kullanılan sensörler olarak tanımladı. Görünene nazaran kriptokrom üretmeyecek biçimde tasarlanmış sineklerde bu beceri başarısız oluyordu ve onları manyetik olarak kör bırakıyordu.

Yeni yazının yazarları, kriptokromların bunu kuantum süper konumlandırmanın güçlerinden yararlanarak yaptığını gösteren çalışmaya işaret ediyor. Sadece hem de ekip, kriptokromlara olan ihtiyacı da sorgulayarak, rollerinin insanoğlu da iç oluş suretiyle bütün diri hücrelerde var olan bir molekülle değiştirilebileceğini gösteriyor.

Amerika Ulusal Fizik Laboratuvarı’ndan Dr. Alex Jones yapmış olduğu açıklamada “Işığın kriptokrom tarafınca emilmesi, kuantum fiziğine bağlı olarak, iki durumdan birini işgal eden etken bir kriptokrom formu oluşturabilen protein içindeki bir elektronun devinim etmesine sebep olur. Bir manyetik alanın varlığı, iki durumun göreli popülasyonlarını önemli ölçüde etkiler ve bu da bu proteinin ‘etken ömrünü’ önemli ölçüde etkiler” diyor.

Yazarlar, flavin adenin dinükleotit (FAD) molekülünün kriptokromlara bağlanarak manyetizmaya duyarlılıklarını oluşturduğunu gösterdi. bundan farklı olarak, kriptokromların FAD’ın kapasitesinin bir yükselticisi olabileceğini, işte sırf bunun için lüzumlu olmadığını da buldular.

Kriptokromlar olmadan bile, extra FAD olayı açıklamak ve iç yüzünü göstermek suretiyle tasarlanan sinek hücreleri, manyetik alanların varlığına cevap verebiliyordu ve bu alanların varlığında mavi ışığa karşı son derece kırılgan oluyorlardı. Manyetorepsiyon, bir taraf zincire elektron transferinden daha fazlasını gerektirmedi. Yazarlar, kriptokromların bundan fayda görmek için evrimleşmiş olabileceğini düşünüyor.

Leicester Üniversitesi’nden ortak yazar Profesör Ezio Rosato, “Bu emek verme, manyetik alana maruz kalmanın potansiyel olarak insanoğlu üstündeki etkilerini daha iyi değerlendirmemize izin verebilir” diyor.

Göçmen hayvanlar manyetik alanları algılamanın yanında ayrıca, bu alanların değişik açılara haiz olması olanakları sayesinde yanlarını de hissedebilirler. Sineklerin bu bilgilerden bir yarar sağlayıp sağlamadığı ya da bunun göçmen bir atadan kalan bir vasıf olup olmadığı halen bilinmiyor.

Yazı Nature’da açık erişim olarak gösterildi.