İlk defa bir laboratuvarda sentetik insan embriyoları oluşturuldu…

Bilim adamları, yumurta ya da sperme gerek kalmadan, ilk kez kök hücrelerden elde edilmiş bileşik insan embriyolarının üretildiğini söylüyor. Bu yapılar, insan gelişiminin en erken aşamalarını temsil ediyor ve bu, tekrar eden düşükler ve genetik hastalıklar benzer biçimde bozukluklarla ilgili fazlaca mühim araştırmaların yapılmasına olanak tanıyabilir. Sadece bilimsel keşiflerin hızı mevzuatı geride bırakırken, yasal ve etik sonuçlar hakkında soruların ortaya çıkması da kaçınılmaz benzer biçimde görünüyor.

Bu gelişme, Cambridge Üniversitesi ve Caltech gelişimsel biyoloğu Profesör Magdalena Żernicka-Goetz’in Internasyonal Kök Hücre Araştırmaları Derneği’nin 2023 senelik toplantısında yapmış olduğu duyurunun arkasından The Guardian tarafınca ifade edildi. Ortaya çıkan yeni bilgiler hemen hemen hakemli bir makalede yayınlanmadı.

Bileşik yapıların insan gelişiminin başlangıcını modellediği anlaşılıyor. örnek olarak, hemen hemen bir beyne ya da kalbe haiz değiller, sadece bir plasenta, yumurta kesesi ve embriyo oluşturmak için lüzumlu olacak hücreleri içeriyorlar. Żernicka-Goetz tarafınca konferansta meydana getirilen açıklamada, yapıların rahimdeki bir insan embriyosu için 14 günlük naturel gebelik eşdeğerinin birazcık ötesine büyüdüğünü söylemiş oldu. Daha çok olgunlaşmalarına izin vermenin mümkün olup olmayacağı hemen hemen belirgin değil.

Bu emek verme, laboratuvarda yetiştirilen bebekleri gerçek yapmayı amaçlamıyor. Bunun yerine, şimdiye kadar bilim adamlarının araştırma imkanı bulamadığı bir insani gelişme periyodunun gizemini aralamayı amaç edinmiştir.

Şu andaki yasalar, insan embriyolarının bir laboratuvarda en çok 14 gün süreyle yetiştirilmesine izin veriyor. Bilim adamlarının yalnız hamilelik taramaları ve bağışlanan embriyoları inceleyerek araştırma yapabilmesinden dolayı, bu noktadan sonrasında gelişimsel biyoloji araştırmalarının mümkün olmadığı bir dönem bulunmakta. Bileşik embriyo teknolojisinin bu boşluğu kapatmaya muavin olabileceği umut ediliyor.

Queensland Üniversitesi’nden Dr. Rodrigo Suarez yapmış olduğu açıklamada, “Bir tabakta kök hücreler kullanarak insan gelişiminin erken dönem vakalarını tekrardan yaratma kabiliyeti, hücresel ve üreme teknolojilerinde dikkate kıymet bir atılımdır” dedi ve sürdü: “Potansiyel faydalar fazlaca büyük ve var olan yaklaşımlarla çalışılması mümkün olmayan aşamalarda erken dokuların kendi kendini nasıl organize ettiğini daha iyi anlamaktan, sıhhat ve hastalıkta erken insan gelişiminde yer edinen genetik ve hücresel gereksinimleri aydınlatmaya kadar uzanıyor.”

Etik ve yasal önler

Kök hücreden türetilen embriyolar tekrar Żernicka-Goetz’in grubu tarafınca evvelinden farelerde ve maymunlarda geliştirildi ve birden çok şahıs, insan embriyolarının da fazlaca geride olamayacağını tahmin ediyor. Sadece, bu bilimsel dönüm noktasını geçmek bununla beraber bir takım etik ve yasal engeli de bununla beraber getiriyor. Buradaki en en gerekli sorulardan birisi ise, oluşturulan bu yapıların naturel embriyolara ne kadar benzediği ilişkili.

Francis Crick Enstitüsü kök hücre biyolojisi ve gelişim genetiği başkanı Profesör Robin Lovell-Badge, Guardian ile yapmış olduğu görüşmede “Tüm gaye bu modellerin düzgüsel embriyolara fazlaca benzemesiyse, o vakit bir bakıma onlara benzer biçimde davranılmalıdır. Şimdilerde yasalarda benzer değiller. İnsanlar bu mevzuda endişeli” dedi.

Swinburne Teknoloji Üniversitesi’nden Dr. Evie Kendal ise, yapmış olduğu açıklamada “Bu bileşik embriyoların nasıl geliştirilebileceği ya da incelemelerde kullanılabileceği hemen hemen netlik kazanmamakla beraber, insan embriyosuna eşdeğer olmadıkları ya da yasal ve etik olarak insani özellikleri kazanmayacakları biçimde gelişimini kısıtlamak mümkün olduğu tespit edilirse, şimdilerde insan embriyolarını kullanmanın fazlaca riskli olduğu kabul edilen incelemelerde potansiyel olarak faydalı olabilirler” dedi.

Hayvanlarda meydana getirilen benzemekte araştırmalardan elde edilmiş kanıtlar da bu mevzuda netlik sağlamıyor. Maymun bileşik embriyoları dişi maymun rahimlerine implante edildiğinde, bir çok başarıyla tutunamadı ve tutunabilenler diri fetüslere dönüşmedi. sıçan bileşik embriyoları ise, kusurlara yenik düşmeden evvel atan bir kalp organı ve beyin yapmaya başlamış olacak kadar gelişti.

Lovell-Badge, Guardian ile yapmış olduğu görüşmede, bu yapıların belirli bir noktadan sonrasında gelişememesinin biyolojik bir sebebi olup olmadığının ya da bu sorunların kuramsal olarak aşılabilecek teknik engellerden kaynaklanıp kaynaklanmadığının net olmadığını belirtti.