ELVES fenomeni nedir? – CHIP Online

Geçtiğimiz hafta İtalya’da, gökyüzünde kısa bir süre için çok önemli bir al daire belirdi. Saniyeden kısa devam eden bu vaka, al bir çöreğin tozunun serpilmesi benzer biçimde görünüyordu ve naturel olarak coşku yarattı. Fakat bu vaka aslen ELVES olarak herkesçe malum olan, ender bir atmosferik vakadan başka bir şey değildi.

ELVES fenomeni nedir?

ELVES, İngilizce “Emissions of Light and Very Low Frequency Perturbations due to Electromagnetic Pulse Sources” kelimelerinin kafa harflerinden meydana gelen bir kısaltmadır. Türkçe olarak “EM-elektromanyetik vuruş Kaynaklarından Meydana gelen Ziya ve Oldukca Düşük Frekanslı Bozulmalar” anlamına gelmektedir. ELVES fenomeni, şimşek çakması benzer biçimde kuvvetli EM-elektromanyetik darbelerin iyonosferde meydana getirdiği oldukca parlak ve oldukca kısa (bir milisaniyeden daha azca) elektriksel ziya patlamalarıdır. Bu patlamalar, iyonosferde 400 km çapına kadar ulaşabilen devasa bir halka şeklinde görülebilmektedir.

ELVES, bir ziya emisyonudur ve EM-elektromanyetik vuruş kaynaklarından meydana gelen oldukca düşük frekanslı oluşumlardır. Başka bir deyişle, şimal ışıklarının alt kenarlarında olduğu benzer biçimde al rengi alan, elektrik boşalmaları sebebiyle atmosferdeki nitrojenin uyarılmasıdır. Düzdürler ve iyonosferde yüzlerce kilometre uzayabilirler. Bu garip vakalar öncelikli olarak 1990 senesinde Ulysses sondasını Güneş’i irdelemek araştırmak ve değerlendirmek suretiyle gönderen Discovery ekibi tarafınca ortaya çıkarıldı. Sadece şimal ışıklarından değişik olarak güneş aktivitesiyle ilgili değillerdir.

ELVES oluşumları, gök gürültülü fırtınaların bir ürünüdür ve aslen, onların oldukca üstünde görülürler. Azotla etkileşime giren elektronlar, altında olup bitenler tarafınca enerjilendirilmiş olabilir.

Görüntüyü yakalayan Valter Binotto, evvelinden Senenin Yırtıcı ömür Fotoğrafçısı Ödülü’nü de kazanan bir ad. Yukarıdaki kareyi yakaladığında, aslen bulunmuş olduğu yerden ortalama 300 kilometre uzakta bir fırtınayı takip ediyordu.

ELVES, gök gürültülü fırtınalarla ilgili tek garip fenomen değil. Üst atmosferde oluşan ve iyi tanımlanmamış pek oldukca geçici ziya vakası olduğu bilinmektedir. Bunlar çoğu zaman gök gürültülü bulutların üstünde oluştuklarından, yerden incelenmeleri zor olsa gerek.