DART görevi beklenenden daha etkili olmuş olabilir…

NASA’nın DART vazifesi, hemen hemen bir sene evvel büyük asteroit Didymos’un uydusu olan daha minik asteroit Dimorphos ile buluştu ve çarpıştı. Erek asteroidi değişik bir yörüngeye taşımaktı. Bu hedefe ulaşıldı ve asteroit beklenenden oldukca daha çok yer değiştirdi. Yeni araştırmalar ise, çarpışmadan sonraki bir ay süresince yörüngenin açıklanamaz bir halde değişmeye devam ettiğini öneriyor.

DART, kinetik çarpma aleti olarak herkesçe malum olan gezegensel bir müdafa sistemi. Bu yaklaşım, bir gök cismine yüksek hızda çarpmak için tasarlanmıştır. Çarpan cisim olanakları sayesinde meydana gelen momentum değişimi asteroitin yörüngesini değiştirir. Asteroit Dünya ile çarpışma rotasındaysa bu, nesneyi daha güvenli bir rotaya kaydırabilir. Değişim çoğu zaman küçüktür, sadece iyice vakit tanınırsa güvenli olması için kafi olabilir.

Dimorphos gezegenimiz için bir çekince oluşturmuyordu. Bu asteroidin seçilmesinin sebebi, gökbilimcilerin Didymos’un etrafını dolaşmasının ne kadar sürdüğünü bilmeleriydi. DART, çarpmanın bir asteroidin hızını değiştirebileceğini gösterdi ve hatta Dimorphos’u daha minik bir yörüngeye taşıdı. Erek, süreyi yedi dakika kısaltmaktı, sadece vuruş aslına bakarsak en azından ilk başta süreyi 33 dakika kısalttı. Sonrasında ise asteroit bir halde zaman içinde ivme kaybetmeye sürdü.

Lise öğrencilerinin keşfi

Thacher Okulu’ndan bir grup lise talebesi, çarpışmadan evvel 6 Kasım 2022’ye kadar asteroidin gözlemlerini gerçekleştirmiş oldu. Okulun gözlemevindeki 0,7 metrelik teleskopu kullanarak Dimorphos’un periyodunu ölçtüler ve çarpışmadan sonraki günlerde artmaya devam ettiğini, çarpışmadan derhal sonraki resmi ölçümden daha yüksek hale geldiğini keşfettiler.

Gözlemevinin öğretmeni ve yöneticisi Dr. Jonathan Swift, New Scientist’e “Elde ettiğimiz sayı, 34 dakikalık bir değişiklikle birazcık daha fazlaydı” dedi ve ilave etti: “Bu rahatsız edici düzeyde tutarsızdı.”

Bu davranış beklenmiyordu, sadece insanlığın bir gök cismini kelimenin tam manasıyla ilk kez devinim ettirişiydi. Çarpmanın asteroid üstünde onlarca metre çapında bir krater yarattığına inanılıyor ve bu, yalnızca 160 metre çapında bir cisim için oldukca büyük bir tesir.

Çarpma, birden çok kaya da iç oluş suretiyle bolca oranda malzemeyi yörüngeye fırlattı. Bunlardan bazılarının yeniden Dimorphos’a dönerek onu daha da yavaşlatması mümkün olabilir.

şimal Arizona Üniversitesi’nden Dr. Cristina Thomas, daha daha evvelki bir röportajda “feza aracıyla bir moloz yığınına çarparsanız, birden çok araç-gereç fırlatılacak ve nesneden uçup gidecektir. Bunu çarpışma sonrası ilk görüntülerimizde müşaahade ediyoruz. Fırlatılan bu araç-gereç momentum taşıyor. Gözlemlediğimiz periyot değişikliği yalnız çarpan feza aracından gelen momentum aktarımının neticesi değil, bununla birlikte fırlatılan malzemenin hareketinden meydana gelen fazladan momentum artışından da kaynaklanıyor” demişti.

Avrupa feza Ajansı’nın Hera vazifesi, 2026 sonlarında asteroitlere ulaşacak ve çarpışma ve neticeleri hakkında daha çok informasyon temin edecek. Şu anne kadar yörüngenin stabil olduğu görülüyor.

Genç araştırmacılar, çalışmalarını Haziran ayında Albuquerque’deki American Astronomical Society’de ve American Astronomical Society’de yayınlanmak suretiyle kabul edilen bir makalede sundular.