Çöllerin kayıp şehri Zerzura: Gerçek mi, efsane mi?

Eski dönem ve mitolojide oldukca sayıda “yitik kent” hikayeleri bulunmaktadır. Sezarların Şehri’nden Atlantis’e veya birkaç yüzyıl süresince her insanın gerçek ortaya çıktığında ısrar etmiş olduğu Brezilya’nın minik İrlanda versiyonuna kadar pek oldukca yitik kent senelerdir anlatılıyor. Bu da, eskiden mevcud büyük bir uygarlık ve bundan böyle bir bütün olarak dönemin ve kaderin yıllıklarında kaybolmuş şehirlerinin karşı konulamaz bir çekimi bulunduğunu göstriyor.

Bu tip efsanevi metropollerden birisi de, Mısır ya da Libya’nın Sahra çölünün derinliklerinde yer almış olduğu söylenen, bembeyaz parıldayan ve dev askerlerden meydana gelen bir birlik tarafınca korunan çok eski hazinelerle dolu bir yer olan vaha şehri Zerzura.

yitik vaha şehri Zerzura

İlk bakışta, bu efsanenin de sağlam bir temeli var benzer biçimde görünüyor. kent hakkında informasyon aradığınız vakit, Zerzura’yı palmiyeler, asmalar ve akan kuyular vadisinin sonunda var olan “güvercin benzer biçimde ak bir kent” olarak tanımlayan, 15. yüzyılda derlendiği varsayılan bir kitap olduğu söylenen Kitab kırmızı Kanuz’a göndermeler bulacaksınız: “Vadiyi takip et… Zerzura Şehri’ne git. Kapısını kapalı bulacaksınız. Kapının yanında oyulmuş bir kuş bulacaksınız. Elinizi gagasına uzatın ve ondan bir anahtar alın. Onunla kapıyı açın ve şehre girin. Oldukça zenginlik bulacaksınız ve kral ve kraliçe kendi yerlerinde sihir uykusunda uyuyor olacaklar. Yanlarına gitmeyin. Yalnız hazineyi alın.”

Şehirden bu kadar erken bir zamanda bahsedilmiş olduğu söylenmesine karşın, yitik şehirle ilgili ilk Avrupa kayıtları 1835 senesinden geliyor ve bu kayıtlar da ikinci elden anlatılan bir öykü benzer biçimde. Bu kayıtlar, bundan böyle sürekli olarak “İngiliz Mısırbiliminin Babası” olarak anılan İngiliz seyyah ve yazar John Gardner Wilkinson‘dan geliyor ve “başıboş bir deve arayan bir Arap” (senenin 1835 bulunduğunu ihmal etmeyin) tarafınca söylendiğini bildiriyor. Wilkinson’ın söylediğine gore bu Arap, Farafra’nın birkaç gün batısında “hurma ağaçlarıyla, pınarlarla ve zamanı belirsiz çeşitli harabelerle dolu bir vaha bulunduğunu” söylemiş oldu.

Zerzura gerçek mi?

Öykü buraya kadar coşku verici gözükse de, çeşitli mühim problemleri bulunmakta. Her şeyden evvel, Kitab kırmızı Kanuz, saygıdeğer olduğu söylenen evveliyatına karşın, hemen hemen pek güvenilir bir kaynak değil. gün itibariyle nerede ise yalnız Zerzura’nın gömü haritası olarak biliniyor ve yukarıda alıntılanan parça aşağı yukarı onun mevcud tek parçası.

Elimizde bu kitabın aslı ve hatta bir kopyası bile bulunmuyor. Yazarı da bilinmiyor ve hakkında tek informasyon, bir vakitler kitabın bir versiyonuna haiz bulunduğunu iddia eden bir insanın sözü. Hatta o bile elindeki yazıya hiçbir vakit hakkaten ikna olmadı ve onu efsanevi bir şehrin yitik bir kalıntısı olarak sunmaktan oldukca, en gerekli olarak işinde o denli da iyi olmayan birinin yapmış olduğu yarı tam olarak bir arazi araştırması olarak sundu.

Meydana getirilen pek oldukca bulgu araştırmasından sonrasında 20. yüzyılın başlarındaki kaşifler, şehrin hakkaten var olabileceğine dair umutlarını sürdürse de, onlar bile bunun ihtimaller içinde olmadığını kabul ediyordu. kent için şüphelenilen bütün bölgeler boş çıktı ve kaşif W.J. Harding King sonunda “bu isimde bu şekilde bir yerin var olup olmadığı şüpheli” sonucuna vardı: “Zerzur Arapçada minik bir kuş anlamına geliyor, bu yüzden Zerzura’nın ‘minik kuşların yeri’ benzer biçimde bir anlamı olabilir ve birazcık fantastik görünüyor. Zerzura, keşfedilmemiş ya da geleneksel vahalara verilen umumi bir ad olabilir.”