1 Nisan şakaları nereden çıktı?

Dünya genelinde her sene ortalığın farklı şakalarla dolduğunu gördüğümüz eski dönem, şu demek oluyor ki 1 Nisan, 2023 için de geldi çattı. Peki fakat bu hususi günün geçmişini ve nereden geldiğini asla düşündünüz mü?

Aslına bakarsanız bu sual son derece eskilere dayanıyor. 1708 senesinde İngiliz gazetesi Apollo da “1 Nisan’da şakaları yapma geleneği nereden geliyor?” diye sorarken, kati bir cevap verememişti. Bu hususi günün kati deposu gizemini korusa da, geleneğin yüzyıllar süresince devam ettiğini bilmekteyiz.

1 Nisan şakalarının deposu olarak iki değişik öykü bulunmakta.

1582 senesinde Fransa’daki umumi takvim değişikliği

Bunların ilki, 1582 senesinde Fransa’daki umumi takvim değişikliği. Bu hikayeye gore, 1563’te Trent Konsili, Katolik ulusların Jülyen takvimi yerine Gregoryen takvimini kullanmaları gerektiğine karar verdi. Fransa kralı 6. Charles, ülkesinin 1582 senesine kadar bu değişikliği uygulaması emrini verdi sadece gün ulaştığında, çeşitli vatandaşlar emre ahenk göstermedi. 1 Nisan, Jülyen takvimine gore yeni senenin başlangıcı. Fakat çeşitli kimseler ya değişiklikten haberleri olmadığından veya bu değişikliği benimsemedikleri için 1 Nisan’da yeni seneyi kutlamaya sürdü. Her insanın benzer takvimi takip etmesini tedarik etmek için, bir kısmı, eski takvime uyanlara şakalar hayata geçirmeye başladı. 1 Nisan paskalya orucunun sonunu işaret ediyordu ve balık, bu gün için popüler hediyelerden biriydi. Bu yüzden de eski takvimi takip edenlere düzmece bir balık verilmesi keyifli bir latife şeklinde görülüyordu. Ondan sonra bu, günümüz şartlarında de (bilhassa daha minik yaşlarındaki öğrenciler içinde) birinin sırtına kağıt bir balık yapıştırma şeklindeki Fransız 1 Nisan şakasına dönüştü.

Bu öykü ihtimaller içinde bir izahat şeklinde gözükse de, büyük ihtimalle doğru değil. Bu sebeple bu güne meydana getirilen ilk referans 1561 senesinde, şu demek oluyor ki yirmi yıldan fazla bir süre öncesini işaret ediyor. Flaman yazar Eduard De Dene‘nin Refereyn vp verzendekens dach / Twelck den eersten April te zyne plach şiirinde, 1 Nisan gününde saf hizmetkarını farklı düzmece görevlere gönderen bir asilzadeden bahsediliyor. Bu şiirin varlığı ve bununla beraber verilen 1 Nisan’da hiç kimseye inanmamanız gerektiği mesajı, şakaların o zamanda çoktan yaygınlaşmış ve herkesçe malum olan bir şey bulunduğunu gösteriyor.

Çok eski Roma ve “hilaria” günleri

İkinci bir görüş ise, Çok eski Roma’ya kadar uzanıyor. O zamanlarda “hilaria” olarak adlandırdıkları eğlenmeye adanmış günler vardı. İnsanların düğün günleri şeklinde hususi hilaria’lar ya da tanrıların anası Kibele’yi onurlandırmak için 25 Mart’ta 10 günlük bir festivalin parçası olarak kutlanan Hilaria Matris Deûm şeklinde halka açık hilaria’lar bulunurdu. Oruç, hadım etme, matem ve kırbaçlamayla geçen birkaç festival gününden sonrasında, hilaria, her insana gereksinim duyduğu eğlenceyi yaşama şansı verirdi.

Hilaria Matris Deûm’ün en büyük vasfı maskeli baloydu. gün itibariyle, hükümet yetkilileri de iç oluş suretiyle, istediğiniz herkesi hiçbir ceza almadan öykünmek edebilirdiniz. Çeşitli tarihçiler, bu günün orijinal 1 Nisan Esprisi günü olabileceğini öneriyor. Net bir delil olmadığı için bunun doğru bulunduğunu sözcüklerle ifade etmek mümkün değil. Senenin zamanı ortalama olarak doğru olsa da, birisi şeklinde giyinerek onlarla dalga geçmek ile birine eşek esprisi oluşturmak içinde büyük bir ayrım olduğu kati.

1900’lerin başlangıcında değişmeye başlamış olan 1 Nisan düşüncesi

Sadece 1 Nisan günü ve şakalar, 1900’lerde büyük bir değişiklik geçirdi. Daha daha evvelki yüzyıllarda şakalar daha bireysel ölçekte, dostlar içinde ya da sokaktaki yabancılara yapılıyor olsa da, 1900’lerin başlarında gazeteler 1 Nisan’da yalan haberler yayınlamaya başladı. Sonrasında bu akıma radyo da katıldı ve 1950’lerde, tv programları da bu eğlenceye iç oldu. Günümüz şartlarında ise büyük şirketlerden tekil bireylere kadar pek oldukça varlık ve şahıs, çoğu zaman web üstünde düzmece duyurular ile günü “kutluyor.”