Hıdırellez Nedir, Ne Zaman? Ritüelleri, Dilekleri

Hıdırellez: Yaz ayları Habercisi Bolluk, Bolluk Günü

Atadan beri güzel vakalara vesile olan her hatıra kutlamak ve yüceltmek, Türk kültürünün tinsel unsurlarındandır. Doğum, evlilik, harp zaferleri ve mevsim yenilikleri hep bir coşku ile kutlanmaktaydı. Asırlardır devam eden ve hala günümüz şartlarında de eski kuşakların etkisiyle kutlanan, Hıdırellez hakkında merakları gideren bir ova hazırladık. Maddi ve tinsel kültürlerimizin yok olmaması adına, nesilden nesle bu geleneklerimizi devam ettirerek bir nebze de olsa yüzünüzde tebessüm açması dileği ile…

Hıdırellez ne demektir?

Hıdırellez, mevsim bayramı olarak hatırlarda kalan, Türk kültürü için mühim bir gündür. Baharın başlangıç döneminde, hemen hemen bütün kişilere sevinç ve refah veren, evleri bereketlendiren bir gündür.
Dünya tarihinde herkesçe malum olan en eski bayram olarak kabul edilmektedir.
Hıdırellez; tabiatın uyandığı ve canlandığı bir günü simgeler. O gün, bütün evlere bolluk gelmektedir ve her şey yenilenir.
İnsanlık tarihinde hayli mühim bir yer arz eder. O şekilde ki UNESCO tarafınca “İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Sıralaması” muhteviyatında Hıdırellez Bayramı’nı görebilirsiniz. İnsan ve tabiat arasındaki uyumun, minnetin ve teşekkürün bir yansıması olarak hayatta kendini gösterir. Her sene coşku ile beklenen, ulaştığında ise coşku ile kutlanan bu bayram kitlelerin birbirine olan hoşgörü ve yardımlaşma duygularını da pekiştirmektedir.
Baharın kutlanması Hıdırellez ve Nevruz ile can bulmaktadır.
Nevruz 21 Mart’a özgü bir kutlamadır. Türklerin Ergenekon’da demir dağı eritmesini ve tabiatın uyanışını temsil eder.
Hıdırellez ise tekrar asırlardır kutlanan, baharın geldiğini ifade eden mühim bir gündür.
Her iki bahar bayramı da bütün insanlık için mevcud, tüm insanları bir araya getiren kıymetli ve verimli bir gündür.

Hıdırellez Ne Vakit Kutlanır?

Hıdırellez her sene mayıs ayı ulaştığında kutlanmaktadır.
Fazlaca uzun süreden beri 6 Mayıs Hıdırellez Bayramı olarak insanoğlu içinde mana bulur. Rumi takvime bakılırsa ise 23 Nisan’da kutlamalar yapılmaktadır.
Eskiden halk arasındaki takvimler iki kısımdan oluşmaktaydı.
6 Mayıs’tan ve 8 Kasım’a kadar olan günler yaz mevsimi olarak kabul edilirdi.
Bu dönem Hızır mevsimi olarak da bilinirdi.
8 Kasım’dan başlayarak 6 Mayıs’a kadar geçen süre ise; Kasım günleri kısaca kış mevsimi adıyla akıllarda kalırdı.
Bu iki mevsim arasındaki geçiş süresinde ise 6 Mayıs yaz ayları başladığı gün sayılıp kutlamalar yapılırdı.

Hıdırellez Ritüelleri: Hıdırellez’de Neler Yapılır?

Mayıs ayı ulaştığında, ufaktan bir tatlı telaş adım atar bütün Anadolu’da. Halk çiçek açmış ağaçları ve güzelleşen havayı gördükçe daha da heyecanlanır. Devletimizde sevinç ve beraberlikle kutlanan bu gün için Hıdırellez şenlikleri düzenlenir. Köy ve kasabalar başta oluş suretiyle, hemen hemen bütün şehirlerde şarkılarla, eğlencelerle ve bolca sohbetli pikniklerle, doya doya Hıdırellez Bayramı yaşanır. Bu güne özgü bir vasıf olan birkaç inanışı inceleyecek olursak şu maddeleri görebilirsiniz:

Seviye ve Temizlik: Hıdırellez gününde Hızır’ın bütün evlere uğrayacağına inanmış olduğu için, insanoğlu evlerini baştan sona kadar temizler. Bir çöp kalmayacak biçimde eve çeki seviye verilir. Bu sebeple Hızır her eve uğrayacaktır ve her aile için bereketle refah getirecektir. Temiz olmayan eve gelmeyeceğine inanılır. Konut temizliğinden sonrasında bireysel bakıma da ehemmiyet verilir. Her önüne gelen tertemiz biçimde Hızır’ın eve uğramasını bekler. Bilhassa ak giysiler tercih edilmelidir. Bu sebeple Hızır da ak giysisi ile gelecektir.
Hıdırellez Dilekleri: Bu mukaddes günde her dileğin kabul olacağına inanılır. Bu sebeple insanoğlu “Hıdırlık” adında olan çevre tarafınca kabul görülen mezarlık, türbe, yatır ve tek kalan ağaç benzer biçimde yerlerde istek yakalamak için toplanırlar. Dileklerini yakarış ve semboller ile dile getirirler. Hıdırellez dilekleri devamlı kalpten ve samimi yapılmalıdır. Bilhassa çocuk sahibi oluş isteyenler ve evlilik isteyenler bu günlerde istek tutarlar. Kimi aileler tarafınca bu günde kurbanlar kesilir ve gereksinim sahiplerine dağıtılır. Oruç yakalamak da kıymet gören bir inanıştır.
Ağaçlar ve Çiçekler: Hıdırellez gününde çeşitli çiçek ve ağaçlar daha da kıymetli olabilmektedir. O günün sabahında kırlardan toplanılan ve yenilebilen bitkiler, gün içinde tüketilir. Şifa getireceğine inanmış olduğu için çeşmelerden alınan sular da o gün her önüne gelen tarafınca içilir. Kuzu etinden ve bahar yeşilliklerinden meydana getirilen Hıdırellez pilavı ise yiyenlere şifa getirir diye bilinmektedir.
Bolluk İçin: Hızır’ın eve bolluk getirmesi için, geceden tencerelerin kapakları açık bırakılır. Cüzdan ve çantaların da tekrar benzer biçimde ağız kısmı kapatılmaz. Gün içinde dualar okunması mümkün ve şükür namazları kılınır.
Gül Ağacına Istek: Hıdırellez gül ağacına istek tutarak kıymet gören unsurlar içinde yer alır. Hızır ve İlyas Peygamber’in gül ağacı altında buluştuklarına inanmış olduğu için öteki ağaçlar pek alaka görmez. Bir kağıda dilekler yazılır, iple bağlanır ve gül ağacının dibinde gömülür. Dilekler renkli şeritlerle de mana kazanacaktır. Gül ağacının dallarına asılan renkli ipler ya da şeritler ile Hızır’dan bir ev, otomobil ya da bahtiyar bir yuva dilenir. Şeritlerin uç kısmına dileklerinizi yazılır. Dilekler tutulur, yakarış edilmelidir ve şeritler ağacın dalına asılır. Gül ağacının altına gömülen dilekler, ertesi sabah kimse görmeden alınır ve akan bir suya atılır. Bunun sebebi ise, İlyas’ın denizden gelmesine inanılmasıdır.
Baht Açma: Yaşamı süresince şanssızlıklar yaşayan kişilere ümit olan Hıdırellez’de baht açma törenleri yapılmaktadır. Dualar ile geçen bu törenler, vatanımızda neredeyse her yörede can bulmuştur. Denizli’de bahtiyar, Türkmenler’de mantıfar, Balıkesir’de dağara yüzük atma, Erzurum’da ise engel çekme adı ile baht açma merasimleri kişilere talih getiren bir unsurdur.
Şenlikler: 6 Mayıs sabahından süregelen şenliklerde, tekerlekler yakılarak Hıdırellez ateşi yakılır. Bu ateşin üstünden 3 kez koşarak atlamak da şifa getirecek ve kötülükleri yok edecek bir inanıştır. Sazlı sözlü eğlenceler ile geçen bu günde mangallar da yakılır. Hep bir ağızdan söylenen Hıdırellez şarkısı da güne canlılık katar. Bu şarkılarda doğaya minnet ve teşekkür dile getirilir.
Hıdırellez Manileri: Hıdırellez şenliklerinde sözlü kültür de mühim bir yer arz eder. Manilerin yazılı olduğu bir kese içinden bilhassa genç kızlar sırayla engel çeker. İçinde yazılı olanı sesli biçimde okurlar. Manilerin genç kızların kısmetini açacağına inanılır.