Bal Mantarı ve İlginç Özellikleri

Yayılmacı ve Devasa Bal Mantarı

mavi gezegende bilenen en büyük diri olarak herkesçe malum olan bal mantarı, Amerika’nin Oregon Bölgesi’nde ortalama 3.8 kilometre karelik alana yayılmıştır. Malheur Ulusal Orman’ında var olan ve 2200 hektarlık alanı kaplayan bal mantarı örgü şeklinde bütün araziyi sararak hem toprağın altını aynı zamanda ağaçları sarıp sarmalamaktadır.

Ortalama 3 metre yerin altına inebilen bal mantarı en büyük diri kolonisi olarak nitelendirilir. 2400 senedir boy attığı saptanan mantar çeşidi, 1998 senesinde ormanda yer edinen ağaçların nedensiz ölümü üstüne meydana getirilen araştırmalar neticesi ortaya çıkarıldı. Ağaçlara parazit olarak yerleşen bal mantarı ağaçların beslenmelerini önleyerek ormanın büyük bir bölümünün yok olmasına niçin oldu.

Ticari olarak son derece mühim olan mantarlar haiz oldukları biyokimyasal aktivite olanakları sayesinde antibiyotik, içecek, sikolosporin ve steroid üretiminde kullanılır. bundan farklı olarak yüksek protein ve vitamin, mineral içinde ne olduğu sebebiyle mühim bir gıda deposudur. Kendine özgü aroması ve lezzetiyle birden çok yemeğin yanında garnitür olarak da kullanılabilen mantarlar besin endüstrisinde fermantasyon işleminde, alkollü içecek üretiminde ve ekmek yapımında kullanılır.

Bal Mantarı ne demektir? Özellikleri Nedir?

Adını kendine özgü sarı renginden alan bal mantarı nedir? Ağaçlarda parazit bir halde yaşamını sürdüren bir mantar çeşididir. Dalgalı kenarlara haiz olan bal mantarı saman rengi, pis sarı veya koyu kahverengi renge haizdir. Olgunlaştıkça bal mantarının rengi al mora çalan bir renge dönüşür.

Evvel dışbükey bir şekli olan mantar çeşidi fazlaca değişken bir yapıya haizdir. İçbükey formu mantar büyümeye başladıkça dışbükeye dönüşür ve daha sonrada yassılaşır. 3-15 santimetre çapında şapkaya haiz olan bal mantarı üstünde balık puluna benzemekte yapılar bulunmaktadır. 6-15 santimetre içinde sap uzunluğu değişen mantar çeşidinin dip kısmı şişkin veya dar olabilir.

Mantarın sap kısmı beyazımsı bir renge haizdir mantar olgunlaştıkça bu renk kırmızımsı kahverengiye dönüşür. Sap kısmında halkası var olan halka ıslak aldıkça koyu lekeli beneklere haiz olur. Nefes krem renkli sporlara haiz olan bal mantarı yenilebilir ve son derece leziz bir mantar çeşididir.

Bal mantarının kökleri pabuç bağına benzeyen kök formundadır. Rhizomorf olarak isimlendirilen kara uzun ipliklere benzeyen kökleri hususi misel oluşumları ile süratli ve basit bir halde yayılır. Çürümüş ağaçları ya da toprağı bir ahtapot benzer biçimde sarıp sarmalayan bal mantarı bilhassa kabukla ağacın odun kısmı içinde bulunmaktadır.

Her tür iğne ve geniş yapraklı ağaçta parazit olarak yetişebilen bal mantarı saprofit olarak da yaşamını sürdürebilme kabiliyetine haizdir. Zararı olan tesirleri sebebiyle ormanları yok edebilen bir diri türü olan bal mantarının zararı dokunan etkilerine karşı hemen hemen etkin bir tedavi metodu bulunamamıştır.

Bal Mantarı Nerede Yetişir?

Latince adı Armillaria genus olan bal mantarı, nerede ise bütün ormanlık alanlarda, çürümüş odun var olan her bölgede kolaylıkla yetişebilir. Devletimizde İstanbul’da Belgrat Ormanı’nda organik olarak var olan bal mantarı ağaçların üstünde veya toprak üstünde yetişir.

Yaz mevsiminde açığa çıkan mantar çeşidi kış mevsiminin başlangıcına kadar toplanabilir. Kitleler halinde yetişen bal mantarı ağaçlar için son derece zararı dokunan bir mantar çeşididir. Ne nebat ne de hayvan olarak sınıflandırılamayan mantar, sporlarla çoğalabilen hususi bir diri çeşididir. Nemli ve karanlık bölgelerde çoğalabilir.

Naturel olarak yetişebilen bal mantarının hususi olarak yetiştiriciliği yapılmamaktadır. Kesilmiş bir ağaç kütüğünün üstünde bile yetişebilir. Genetik olarak benzemekte vasıf gösteren bal mantarı çeşitleri bir araya gelmiş olarak büyük koloniler oluşturabilir.

Amerika’nin Oregon Bölgesi’nde var olan Blue Mountains dağlarının ormanlık alanlarında bayağı fazla sayıda var olan bal mantarları bu bölgedeki ağaçların ölümünden mesuldür.

Bal Mantarı Nasıl Tüketilir?

Kendine özgü yoğun bir aromaya haiz olan bal mantarı kıvam verici etkisinden dolayı umumi olarak çorbalarda ve soslarda kullanılır. Pişmeden formdaki bal mantarı azca oranda agu ihtiva eder. Bundan dolayı bal mantarının yenmeden evvel minimum 15 dakika haşlanması ve haşlama suyunun dökülmesi gerekmektedir. Bal mantarı son derece leziz bir mantar çeşididir. Sapları temizlenerek şapkaları ızgara da pişirilebilir. İçine kaşar peyniri ve maydanoz koyularak fırına veya ızgaraya atılabilir.

Etli bir mantar çeşidi olan bal mantarının bilhassa şapka kısımları omlet yapımında kullanılabilir. Kaşar peyniri, mantar dilimleri ile hazırlanan mantarlı omlet sabah kahvaltılarının vazgeçilmezlerinden biridir. Sebze yemeklerinin içinde ve et yiyecekleri ile beraber pişirilerek kullanılabilir. Bal mantarı kavurması, kızartması, ızgarası ve yemeği yapılabilir. Kıvam verici özelliğinden dolayı et yemeklerinin yanına hazırlanan kremalarda yaygın olarak kullanılan bal mantarı, maydanoz, nane, fesleğen benzer biçimde sebzelerle beraber sos yapımında kullanılır. Salataların içine makarnaların içine atılan bal mantarı yiyeceklere hususi bir lezzet ve kıvam sağlar.

Ege Bölgesi’nde yassı kadayıfa bal mantarı adı verilir. Ege yöresine özgü olarak meydana getirilen bal mantarı tatlısı kaymakla servis edilen son derece leziz ve hafifçe bir hamur harcı tatlısıdır. Bal mantarı tatlısı yapımı için yassıkadayıf, yumurta, sıvı yağ, toz şekeri su ve dövülmüş koz kullanılır. Tatlı yapımı için öncelikli olarak şerbeti yapılır ve bir kenara soğumaya bırakılır. Bir kâse içinde yumurtalar çırpılır. Ocağın altı yakılarak içine sıvı yağ eklenmiş olur ve kızdırılır. Yassı kadayıflar öncelikle yumurtaya bulanır ve hemen sonra kızdırılan yağın içine atılarak her iki tarafı da kızartılmaya bırakılır. Kızartılan kadayıflar fala yağını alması için bir havlu üstüne alınır. Ilıyan kızartılmış kadayıflar soğuk şerbetin içine atılır. 10 dakika kadar bekletildikten sonrasında servis tabağına alınarak üstüne dövülmüş koz eklenmiş olur ve nihayet olarak da kaymak ile beraber servis edilmelidir.

Bal Mantarı Yararları ve Zararları

• Yüksek oranda D vitamin içeren bal mantarı kemik ve diş sağlığının gelişimi penceresinden son derece önem teşkil eder.
• Düşük kalorili bir gıda olan mantar, yüksek lif içinde ne olduğu olanakları sayesinde zayıflama diyetlerinin yapacağı tesiri sağlamlaştırır. Bağırsak hareketlerini hızlandırarak kabızlığı engeller. Mideyi geç terk eden mantar kan şekerinin yavaş yavaş yükselmesini sağlar ve uzun bir zamanda tokluk hissi yaratır.
• Yüksek oranda B12 vitamini ihtiva eder. Sıhhatli saç ve cilt derisi gelişimini destekleyen bal mantarı kalp organı hastalıkları riskine karşı vücudu korur. Sinir hücrelerinin hasar görmesini önler ve hücre yaşlanmasının önüne geçer.
• İçeriğindeki selenyum sebebiyle antioksidan vasıf gösteren bal mantarı, vücudun vücudun koruma sistemini kuvvetlendirerek hastalıklara yakalanma istenmeyen ihtimalini düşürür. Bağışıklık sistemindeki güçsüzlüğe bağlı olarak gelişen kanser hücresi oluşumunu önler ve meydana gelen hücrelerin çoğalmasını engeller.
• Sülfür içeren ergothionein aminoasidi içeren bal mantarı, yıpranan hücrelerin onarılmasında mühim rol oynar.
• İçeriğinde yer edinen CLA doğrusu konjuge linoleik asit olanakları sayesinde vücudun yağ dokusunu yitirme çabasına destek verir. Yağsız dokuyu arttırmak isteyen sporcuların mantar tüketimini arttırmaları önerilir.
• Kan basıncının düzenlenmesinde yararları olduğu bilinmektedir. yüksek kan basıncı yüksekliği olanlarda tansiyonu düşürücü vasıf gösterir. Kolesterolün daha aşağı seviyelere çekilmesine destek verir.
• Biyoaktif içinde ne olduğu yüksek bir mantar çeşidi olan bal mantarı antiviral ve anti bakteriyel vasıf gösterir. Soğuk algınlığı neticesi gelişen ve bulaşıcı olan nezle, grip benzer biçimde hastalıkların önlenmesinden mühim rol oynar.
• Duyarlı bünyeye haiz olan kişilerde bal mantarı tüketilmesi mide organını bulantısı, kusma benzer biçimde rahatsızlıklara sebep olabilir.
• Bütün mantarların alerjen olma riski olduğu bilinmektedir. Bundan dolayı mantar tüketimine dikkat edilmesi gerekmektedir. Gereğinden fazla tüketiminde mide organını de şişkinlik, gaz, ishal, kusma ve bulantı gözlenebilir.