Sosyal Anksiyete Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Bu resim sizin için gezegenimizin en korkulu görüntülerinden birisi mi? Merak etmeyin, yeryüzünde sizinle benzer duyguları paylaşan pek oldukça insan bulunmakta. Toplumsal anksiyete bozukluğu olarak isimlendirilen bu vaziyet ise lüzumlu farkındalığın sağlanması ve uzman desteğiyle çözümsüz bir mesele olmaktan çıkıyor!

Yetiştirilme şekli, kültürler, gelenekler, yaşam boyu karşılaşılan iyi/fena vakalar ve daha pek bir çok… Bir insanoğlunun hayatına tesir eden bütün bu etkenler, bununla birlikte karakterinin oluşumunda da başrol oynuyor. Bu sebeple de bütün insanoğlu, birbirinden değişik kişilik özelliklerine haiz olabilmektedir. Kimisi oldukça cesurken kimisi daha çekingen; bazısı oldukça neşeliyken bazısı daha durgun ve bazısı da son derece utangaç… Peki ya şimdiye dek karakteriniz olarak bildiğiniz kişilik özellikleriniz, aslen bilincinde bulunmadığınız ruhsal durumunuzun en mühim belirtileriyse?

Halk içinde emareleri basit kişilik özellikleriyle en oldukça karıştırılan ruhsal rahatsızlıklardan birisi de toplumsal fobi! Utangaçlık veya çekingenlik olarak kabul edilen bu hastalık, uzman yardımına başvurulmadığında oldukça daha dikkat edilmesi gereken problemlere yol açabiliyor. Bu sebeple de toplumsal fobinin tam tanımının bilinmesi ve şüphelenildiği takdirde uzman yardımı alınması oldukça büyük ehemmiyet taşıyor!

1. Toplumsal Fobi ne demektir?

Toplumsal fobi, kişinin günlük yaşamdaki düzgüsel durumlara karşı beslediği gereğinden fazla kaygı/ürkütücü durumunu ifade eden bir hastalık çeşidi olarak biliniyor. Psikoloji bilimi içinde bu hastalık için önceleri “toplumsal fobi” terimi tercih edilirken; şu anda daha açıklayıcı bir ifade olması nedeniyle “toplumsal anksiyete bozukluğu” daha sık kullanılıyor. Bu hastalık, kişinin kaygı geliştirdiği durumların kapsamına bakılırsa iki alt tipe ayrılıyor: Yaygın toplumsal anksiyete ve performans tipi/özgül tip toplumsal anksiyete…

1.1. Yaygın Toplumsal Anksiyete ne demektir?

Yaygın toplumsal anksiyete; kişinin toplumsal yaşamındaki basit aktivitelere karşı hissettiği şiddetli kaygı ve korkuyu ifade ediyor. Kapsamı bir fazlaca geniş olan bu kaygılar içinde birine slm vermekten topluluk karşısında konuşma halletmeye, telefonla görüşmekten fizyolojik görünüme kadar pek oldukça reaksiyon unsuru yer alabiliyor. Bu hastalığa haiz kimseler, başka insanlarla reaksiyon kurmuş oldukları her an yoğun bir halde;

• Rezil olma,
• Eleştirilme,
• Kusurlu görünme,
• Çözümleme edilme ve hatta
• alaka odağı olma kaygısı yaşıyor.

1.2. Performans Tipi/Özgül Tip Toplumsal Anksiyete ne demektir?

Performans tipi (özgül) anksiyete, kişinin bir tek belirli vaziyet ve vakalara karşı geliştirdiği yoğun kaygı halini isimlendirmede kullanılıyor. Bu tip toplumsal anksiyete, cemiyet içinde konuşma yapma veya rastgele bir performans sergileme durumlarında açığa çıkıyor. şahıs, bu şeklinde durumlarda gereğinden fazla stres yüklenerek anksiyetenin fizyolojik ve ruhsal emareleriyle karşı karşıya kalabiliyor.

2. Toplumsal Fobi ve Utangaçlık Farkları Nedir?

Bireylerin toplumsal fobiye haiz bulunduğunu anlamada en oldukça zorlandıkları nokta, bunu düzgüsel bir utangaçlık olarak kabul etmeleri olabilmektedir. Amma ve lakin uzmanlar, farklı değerlendirmelerle bu farkı basitçe ayırt edebiliyor. Binaen aleyh utanma ile toplumsal fobiyi birbirinden ayıran çeşitli rahat detaylar olanakları sayesinde, şahıs yaşamış olduğu durumun hangisi olduğu mevzusunda kendi kendisine de çeşitli ipuçlarını yakalayabilir:

• Rastgele bir sorumluluğun yerine getirilmemesi durumunda gereğinden fazla olmayan ürkütücü hissi,
• Başka birine karşı utangaç olmayı gerektirecek bir davranışta bulunulması durumunda utanma hissi,
• Bir konuşma veya sözlü mülakat öncesinde makul seviyelerde stres hissi,
• Aşama veya kıdem bakımından üst düzey yetkilerle konuşmadan evvel hafifçe düzeyde coşku hissi…

Bunlar, bir çok süre kişiyi motive eden veya erdem sahibi bulunduğunu gösteren düzgüsel duygular olarak nitelendiriliyor. Amma ve lakin endişelerin gereğinden fazla düzeyde olması, kaçınma ile neticelenmesi, başarıyı/aktiviteyi engellemesi ve fizyolojik emarelere yol açması; bu durumun bundan böyle toplumsal fobi olarak değerlendirilmesine yol açıyor. İngiliz Psikiyatrist Jerilyn Ross’un toplumsal anksiyeteyi tanımlama şekli, aslen bu rahatsızlığın kişide nasıl bir pay yol açtığını açıkça ortaya koyuyor:

3. Toplumsal Fobi Emareleri Nedir?

Toplumsal fobinin bireylerin günlük yaşamdaki bütün aktivitelerini kapsaması nedeniyle, emarelerini sıralamak için son derece uzun bir sıralama gerekmektedir. Amma ve lakin toplumsal anksiyete emareleri çoğu zaman benzer kaygıların çevresinde geliştiği için bu tarz şeyleri şu biçimde özetlemek mümkün:

• Toplumsal reaksiyon anlarında gereğinden fazla kaygı ve ürkütücü hissedilmesi.
• Kaygı, ürkütücü ve stres yaratan aktivite, vaka ve durumların içinde bulunmaktan kaçınılması.
• Kaçınılamayan aktivite, vaka ve durumların içerisindeyken şiddetli bir sorun hissedilmesi.
• Toplumsal reaksiyon anlarında organik sebeplere dayanmayan fizyolojik rahatsızlıklar hissedilmesi.

3.1. Liebowitz Toplumsal Anksiyete Ölçeği (LSAS)

Liebowitz Toplumsal Anksiyete Ölçeği (LSAS), 1987 senesinde Columbia Üniversitesi’nde vazife alan araştırmacı-psikiyatrist Michael Liebowitz tarafınca zenginleştirilen bir anket çalışmasını içeriyor. Toplumsal anksiyete emarelerini açığa çıkarabilecek durumların listelendiği ankette kimseler, hangi durumların kendilerini ne şiddette rahatsız edeceğini işaretliyor. Uzmanlar, öteki belirleyici kriterlerle beraber bu anketteki neticeleri göz önünde bulundurarak kati tanı koyabiliyor.

4. Toplumsal Fobiyi Yenmek için Neler Yapılabilir?

Toplumsal anksiyeteye haiz kişilerin tamamı benzer probleminin peşine düşüyor: Toplumsal anksiyete nasıl geçer? Işte sırf bunun için atılması ihtiyaç duyulan ilk adım ise bunun bir hastalık bulunduğunu kabullenmek ve onaylamak! Ve bununla birlikte, psikoloğa/psikiyatriste danışmayı bir tabu olarak görmekten vazgeçip uzman yardımı alabilmek da büyük ehemmiyet taşıyor. bundan farklı olarak doktorunuzun/terapistinizin önerilmiş olduğu uygulamaların yanında ayrıca tedavinizi destekleyecek bazı rahat yöntemlerde bulunmakta:

• Sizi zorlamayacak toplumsal aktivitelere katılın.
• Güvendiğiniz biriyle zaman zaman buluşun ve telefon görüşmesi yapın.
• İlk selamı verme, iltifat etme ve birilerinden yardım isteme şeklinde ufak girişimlerde bulunmayı deneyin.
• Korkularınızı anlattığınız bir günlük tutun.

*Sayfada yer edinen bilgiler, tıbbi tavsiye niteliği taşımamakta olup bilimsel niteliği olan ve bilimsel kaynaklar vesilesiyle data kazandırımı amaçlıdır. Kelam konusu probleme yönelik endişeleriniz var ise, bu mevzuda kesinlikle uzman görüşü almayı tercih etmelisiniz.

Kaynak:

Türk Psikiyatri Derneği, Toplumsal Fobi.
Rodebaugh T.L., Holaway, R.M., Heimberg, R.G., “The treatment of social anxiety disorder”, Clinical Psychology Review, 24:7, 2004, s.893-908.
Turk, C.L., Heimberg R.G. ,Magee, L., “Social Anxiety Disorder”, Clinical Handbook of Psychological Disorders: A step by step treatment manual, 2008, s. 123-163.