Senaristlerin Grevi Tam Olarak Neyin Nesi?

Şimdiye kadar birbirinden değişik dizilerin iptal haberlerini size aktardık ve büyük ihtimalle siz de bu haberleri ciddiye almadan “küçük ters durumlar” olarak nitelendirdiniz. Amma ve lakin yapımlar her ne ölçüde değişik olsa da iptal haberlerinin geri planında hep benzer neden yatıyor. Bu da Writers Guild of America veya ABD Yazarlar -ya da Senaristler- Birliği tarafınca meydana gelen bırakım.

Bahsettiğimiz durumdan etkilenenlere söz gelimi şu içeriğimizdeki yapımı gösterebiliriz (veya bunu, veya şunu. Anladınız işte). 15 senenin peşinden yine karşımıza çıkan bu bırakım, bununla beraber birden çok meşhur yapımın ilerleyişini de sekteye uğratıyor. Amma ve lakin olayların geri planını öğrendiğiniz vakit bu gecikmelerin, aslolan haksızlıkların yanında önemsiz bulunduğunu düşüneceksiniz.

Her şeyden önce bu bırakım niçin yapılıyor?

Tahmin edebileceğiniz suretiyle bu grevin sebebi de düşük maaşlardan kaynaklanıyor. Daha doğrusu, sektör gittikçe daha da büyümesine karşın senaristlerin ve yazarların almış olduğu maaşın hep minimumda tutulmasından kaynaklanıyor. Burada tepki gösteren yan senaristlerken karşılarında ise yapımcılar içeriyor.

Senaristler, aradan geçen seneler içinde maaşların enflasyonla beraber artmasını talep etmişti. Bunun yanında yapımcıların ChatGPT şeklinde suni zekâ araçlarını yazarların yerine koyma çabası da onları kızdırmış ve bu bağlamda senaristler, suni zekâ araçlarının bir tek araştırma şeklinde mevzularda destekleyici olarak kullanılması icap ettiğini savunmuştu. Yapımcılar ise bu durumda senaristleri birer ‘gider’ olarak değerlendiriyor şeklinde görünüyor.

Ödemelerde meydana getirilen kesintiler de Netflix şeklinde gösterim servislerinin kâr etmesinin bir neticesi oldu.

WGA (Senaristler Birliği), gösterim platformlarına geçişin peşinden çalışanlara meydana getirilen ödemelerin dikkat edilmesi gereken oranda azaldığını söylüyor. Bunun acayip yanı ise umumi olarak keyif sektöründe, bilhassa de gösterim servislerine geçişin peşinden devasa bir gelişme gerçekleşmiş olması. Amma ve lakin görünen o ki, kâr oranı seneler içinde artmasına karşın yazarlar geride bırakılmış.

1 Mayıs 2023 tarihinde WGA, kendi sitesi üstünden bu grevin duyurusunu yapmış oldu.

Bundan daha evvelki 6 ayı da Netflix, Amazon, Apple, Disney, Discovery-Warner, NBC Universal, Paramount ve Sony şeklinde şirketlerle görüşme uygulayarak geçirdiğini duyurusunu gerçekleştirdi. Amma ve lakin ortak bir noktaya varmaya işçi topluluğun stüdyolardan almış olduğu dönüşler kafi olmadı. Şirketlerin bu mevzuda parmak oynatmaya bile yanaşmamasına rağmen senaristler, adeta sömürülüyormuş şeklinde hissettiklerinden şimdi ise içinde bulunulan bırakım ortaya çıktı.

Doğrusu burada gaye, kargaşalık çekip çıkarmak ya da kıskançlık değil; sömürülmeye karşı koyarak yapımcılarla ortak bir anlaşmaya ulaşmak. nihayet olarak şu ifadeler de duyuruda içeriyor: … Bunu makul bir görüşmeyle yapabileceğimizi umuyorduk. Şimdiyse savaşım ederek yapacağız. Varlığımız ve geleceğimiz uğruna, bizlere başka bir alternatif verilmedi.

WGA’nın tavsiye listesindekiler yapılırsa yazarlar toplamda senede 429 milyon dolar kazanabilir.

Gözünüze oldukça gelmiş olabilir lakin bu sayı, Hollywood’un senelik kârının yüzde 3’ü bile etmiyor. Hatta dahası da var. Hollywood’un başta gelen 8 stüdyosunun yöneticisi, benzer sene içinde 733 milyon dolar kazanmıştır.

Bütün yazarlar için ön görülen 429 milyon dolar, bahsettiğimiz 8 kişinin almış olduğu toplam ödemeden tam 344 milyon dolar daha azca. Bu da grevi alevlendiren gelişmelerden birisi oldu.

Senaristlerin yanına Hollywood oyuncuları da katıldı.

Bu yüzden de Avatar ve Gladiator şeklinde filmlerin bir sonraki eklemelerinin gecikmesi umut ediliyor. Bırakım devam ederken erkek oyuncular ne etkinliklere ne de filmlere katıldığından, Emmy şeklinde mühim etkinliklerin değişik bir tarihe alınıp alınmayacağı da görüşülüyor.

Oppenheimer’ın Londra’daki ön gösteriminde Cillian Murphy, Matt Damon ve Emily Blunt salondan ayrılırken Cristopher Nolan da senaristleri desteklediğini seyircilerle paylaştı.

bundan farklı olarak The Verge’ün haberine bakılırsa Hollywood stüdyolarının son derece distopik bir teklifi de olmuş.

Sözleşme önerisine bakılırsa firmalar oyuncuları tarayarak onların suni zekâlı benzerlerini oluşturabilecek ve haklarını da sonsuza kadar ellerinde dokunabilecek. Bu da “Black Mirror’un hangi bölümündeyiz?” dedirtiyor insana.

Kelam konusu greve destek verenler içinde Snoop Dogg şeklinde adlar de var.

Dr. Dre ve Snoop Dogg, Doggystyle albümünün 30. sene dönümüne hususi olarak gerçekleştirecekleri Hollywood Bowl konserini bu sebepten dolayı ertelemiş ve senaristlere destek olmuşlardı.

Bunun haricinde içeriğin başlangıcında gördüğünüz birden çok mühim yapımın senaristleri ve umumi olarak takımlar, yazarların hakları olan ödemeyi alabilmeleri için davalarına ortak olabilmektedir.

Squid Game’i bilmeyenimiz yoktur.

Ortalama 1 sene evvel size aktardığımız bir haberimizde, dizinin senaristinin Netflix tarafınca rastgele bir ikramiye almadığını söylemiştik. Diziyi perşembe pazarından en büyük YouTube kanallarına kadar her yerde görülebilecek kadar meşhur olmuşken senarist, “Yeterince, masaya yiyecek koyabilecek kadar param var” demişti.

Bunu direkt olarak WGA’ya sınırlamak pek tutarlı olmayacaktır lakin ortada bırakım yokken bile oldukça evvelinde senaristlerin durumunu bizlere gösterdiği kati. Doğal senaristin, orijinal kontratında geçen parayı aldığını belirtelim. Burada tek sorun diziyi yaratan şahıs haricinde bir tek yapımcıların para kazanmış olması. Bu şeklinde birden çok misal var.

2007’deki grevin farkı neydi?

2 Mayıs 2007’de süregelen bu grevde WGA üyesi olan ortalama 20 bin senarist greve katılmıştı. Sebebiyse tekrar yapımcılar ve gösterim servisleri kâr ederken senaristlerin olması gerekenden azca ödeme almasıydı. 

100 gün devam eden bu bırakım, ABD’nın keyif sanayisine tam 500 milyon dolara mal olmuştu. Amerika’nin bağımsız havadis, bilgi, salık radyosu NPR’ye bakılırsa bu bırakım, Los Angeles ekonomisine 1,5 milyar dolarlık bir vuruş vurdu. Milken Enstitüsüne bakılırsa ise 2007 grevi, hâlihazırda sıkıntıda olan Kaliforniya ekonomisine 2,1 milyar dolarlık vuruş vurmasını beklediğini söylemişti.

2007 grevinden; The Office, Breaking Bad ve Prison Break şeklinde birden çok meşhur yapım etkilenmişti. 

Prison Break’in üçüncü sezonunda WGA greve gitti ve bu sezonda bir tek 13 bölüm yer aldı. Düzgüsel şartlarda dizinin üçüncü sezonunda, spinoff’ta yer alacak karakterler tanıtılacaktı. Amma ve lakin bırakım sebebiyle bocalayan süreç içinde bu spinoff bir bütün olarak iptal edildi.

Breaking Bad de devamlı ertelenmeler ve kısalmak zorunda kalan sezonlarla uğraştı. Bu süreçte dizinin senaristi Vince Gilligan, karakterler hakkında devamlı düşünce değişikliğine gitti ve bunun neticesinde bildiğimiz dizi karşımıza çıktı.

The Office’in dördüncü sezonu greve denk geldi. Bu sezondaki bölüm sayısı 11’e düşürüldü ve devamlı ertelenmeler yaşandı. örnek olarak bu sezonun sekizinci ve dokuzuncu bölümlerinin içinde 5 aylık bir boşluk vardı. 4 aylık bir boşluk da dördüncü sürem ile beşinci sürem içinde vardı.

Bırakım neticesinde surat , sima ,çehre yüzlerce hatta binlerce şahıs işten çıkarılırken oldukça sayıda mükafat töreni de iptal edildi.

2007’deki bırakım 100, 1988’deki bırakım ise 153 gün sürmüştü. Şimdikinin neticesi ve aşaması nasıl geçecek, hep beraber hep birlikte görmüş olacağız. Ikimiz de gelişimleri aktarıyor olacağız.