Bitkiler uyur mu? Ya da anestezi ile uyutulabilir mi?

Nebat nörobiyolojisi, bitkilerin çevrelerini idrak etme ve buna bakılırsa morfolojilerini ve fizyolojilerini değişiklik yapma yollarını araştıran, giderek büyüyen bir ilim alanı. Değişik biçimlerde büyümenin biliş veya bilince benzemediğini savunanlar bulunmakta, sadece bilinçsizlik lakırdı konusu ortaya çıktığında vaziyet birazcık değişebilir.

nebatlar insanlarla benzer biçimde uyumaz sadece insanoğlu şeklinde onlar da gece vakti daha azca aktiftir. Geceyi gündüzden arasını ayırmak için çevresel ve kimyasal ipuçlarını kullanan kendilerine ilişik günlük ritimlere, dahil saatlere sahiptirler ve çeşitli hayvanlar şeklinde Güneş ile uyanabilirler.

NASA’nın Internasyonal feza İstasyonuna (UUİ) takılan bir aygıt olan feza İstasyonundaki Ekosistem feza Kaynaklı Termal Radyometresi (ECOSTRESS) olanakları sayesinde uyanan bitkiler uzaydan bile görüldü. ECOSTRESS, sıcaklığını ölçerek ve bitkilerin soğuması için çok suyu etkili bir halde “terleyerek attığı” buharlaşma-terleme şeklinde süreçleri takip ederek Dünya üstündeki nebat örtüsünün sağlığını izleyebiliyor.

2019’da uzaydan çekilen görüntüler, Amerika’deki Superior Gölü civarlarındaki bitkilerin sabah süresince “uyanırken” nebat aktivitesinin nasıl arttığını gösterdi. UUİ’deki bilim adamları, su kenarına en yakın bitkilerin erken kalkanlar bulunduğunu ve daha uzaktaki bitkilerden daha erken aktivite emareleri gösterdiğini buldu.

nebatlar uyuyorsa, bir halde uyutulabilir mi?

nebatlar “uyanma” kabiliyetine sahiplerse bir halde “uyutulmalarının” da mümkün olması mantıklı olabilecektir.. Bu yüzden, botanikçi Stefano Mancuso, Internasyonal Nebat Nörobiyolojisi Laboratuvarı’nda bu mevzuyu araştırıyor.

Mancuso’nun nebat zekasına yönelik delil arayışını körükleyen enteresan rasat, bir engelin çevresinde büyüyen bir köktü. Hareketi filme alabilmek, bitkinin daha iyi bir gelişme yönü belirlemeye başlamadan evvel engele dokunmasına gerek olmadığını buldu. Şu demek oluyor ki, bitkinin engelle karşılaşmadan evvel yönünü değiştirmesi icap ettiğini bilmesi gerekiyordu.

Nebat hareketleri garip gelebilir fakat bir çok insanoğlunun ayrım ettiğinden fazlaca daha yaygındır. Ne yazık ki, kırılgan bitkilerin uç noktalarına ve Venüs sinek tuzaklarına bakmadığınız sürece izlemeyi bunaltan hale getiren bir hızda gerçekleşir. David Attenborough’nun Yeşil Gezegen çekimleri, çoğumuzun asla görmediği bir şeyi göstermeyi başararak; bitkilerin güneş ışığı için nasıl savaşım ettiğini, kimi zaman rekabeti yok etmek için kitlelerin pek etik bulmayacağı taktikler kullandığını gösterdi.

Her ne ölçüde bilincin ne anlama geldiğine dair net bir tarif olmadan kanıtlanması ya da çürütülmesi güç olsa da, Mancuso’yu nebat bilincinin olasılığı hakkında sorular sormaya iten de buna benzemekte gözlemlerdi. The Guardian’a ile yapmış olduğu görüşmede “şuur hakkında ifade etmeye çalışmak inanılmaz derecede güç, bundan dolayı aslen bizim durumumuzda bile bilincin ne işe yaradığını bilmiyoruz” dedi ve sürdü: “Amma ve lakin bundan gerçek bir biyolojik vasıf olarak bahsetmeye yönelik bir yaklaşım var: Şuur, fazlaca derin uyuduğumuz ya da anestezi altında olduğumuz vakitler haricinde hepimizin haiz olduğu bir şeydir. Bitkilerdeki bilinci araştırma yaklaşımım da benzerdi. Anestetiklere duyarlı olup olmadıklarını araştırarak başladım ve insanlarda işe yarayan anesteziklerin aynısını kullanarak bütün bitkileri uyuşturabileceğinizi gördüm. Bu oldukça büyüleyici. Bilincin beyinle ilgili bir şey bulunduğunu düşünüyorduk fakat bence hem şuur aynı zamanda zeka daha somutlaşmış, bütün bedenle ilgili.”

Mancuso’nun ekibi bitkileri tam olarak “uykuya” sokma mevzusunda, 2023’ün sonuna kadar başarıya ulaşabileceklerine inanıyor.